Trí tuệ nhân tạo (AI) đang len lỏi vào mọi mặt của đời sống, kéo theo đó là sự quan tâm ngày càng lớn về lòng tin của con người đối với công nghệ này. Bên cạnh tiềm năng cách mạng hóa các ngành công nghiệp và cải thiện cuộc sống, AI cũng đồng thời tạo ra cả sự thích thú lẫn hoài nghi. Việc hiểu rõ công chúng cảm nhận như thế nào về AI và nhận thức đó thay đổi ra sao khi tiếp xúc với công nghệ này sẽ giúp chúng ta nắm bắt hiện trạng lòng tin AI và tác động của nó trong tương lai.
Mức độ nhận thức về AI
Nhận thức và hiểu biết của công chúng về AI có ảnh hưởng trực tiếp đến lòng tin của họ. Các khảo sát gần đây cho thấy 90% người Mỹ biết sơ qua về AI và chức năng của nó. Tuy nhiên, chỉ một bộ phận nhỏ thực sự hiểu rõ về AI và các ứng dụng của nó.
Sự nhận thức nửa vời này dẫn đến việc vừa quen thuộc vừa mơ hồ. Trong khi 30% người Mỹ có thể xác định chính xác các ứng dụng phổ biến nhất của AI, thì một phần lớn vẫn còn hiểu lầm. Một trong những hiểu lầm phổ biến nhất là về lỗi và thiên kiến của AI.
Nhiều người không hoàn toàn nhận ra rằng khi công cụ AI mắc lỗi, nguyên nhân thường nằm ở các nhà phát triển tạo ra hệ thống hoặc dữ liệu được sử dụng để huấn luyện mô hình, chứ không phải do bản thân AI. Sự hiểu lầm này càng củng cố thêm những vấn đề về lòng tin xung quanh AI.
Ví dụ, Google Gemini đã phải đối mặt với nhiều chỉ trích vì mô tả không chính xác các nhân vật lịch sử. Đây là kết quả của việc sử dụng dữ liệu huấn luyện kém chất lượng, tạo ra một cỗ máy không đáng tin cậy và thiên kiến. Mặc dù nhận thức chung về AI đã được nâng cao, nhưng khoảng cách về lòng tin vẫn còn rất lớn do những hiểu lầm và sự phơi bày về những thất bại của AI.
Nhận thức chung về AI
Quan điểm của công chúng về AI rất đa dạng. Trên toàn cầu, 35% phản đối việc sử dụng AI ngày càng nhiều. Tại Hoa Kỳ, tỷ lệ phản đối cao hơn, với 50% người dân bày tỏ sự phản đối đối với vai trò ngày càng mở rộng của AI trong xã hội.
Lòng tin vào các công ty AI cũng đã giảm đáng kể trong những năm qua. Năm 2019, một nửa người dân Hoa Kỳ có quan điểm trung lập đối với các thương hiệu này. Tuy nhiên, các cuộc khảo sát gần đây cho thấy lòng tin này đã giảm xuống chỉ còn 35%. Phần lớn sự bất an của họ đối với các doanh nghiệp AI bắt nguồn từ tốc độ phát triển chóng mặt của các sản phẩm AI.
Nỗi sợ hãi của con người đối với những đổi mới này ngày càng tăng do mức độ thông minh mà AI đã đạt được trong vài năm qua. Do đó, với sự phát triển mạnh mẽ của các công cụ AI, công chúng tin rằng việc triển khai nhanh chóng của chúng sẽ không đủ thời gian để quản lý đầy đủ.
Trên thực tế, 43% dân số toàn cầu đồng ý rằng các doanh nghiệp AI quản lý AI kém. Tuy nhiên, nếu chính phủ quản lý chặt chẽ AI, nhiều người sẽ sẵn sàng chấp nhận sự đổi mới này hơn. Họ cũng sẽ cảm thấy tích cực hơn về AI nếu họ có thể thấy được lợi ích của nó đối với xã hội và hiểu rõ hơn về nó. Việc cung cấp nhận thức rõ ràng hơn sẽ giúp công chúng hiểu rõ hơn về hoạt động của AI.
Ngoài ra, thử nghiệm kỹ lưỡng là một yếu tố quan trọng để giành được lòng tin của công chúng. Người dân muốn thấy các công ty thử nghiệm nghiêm ngặt các ứng dụng AI để đảm bảo độ tin cậy và an toàn. Hơn nữa, nhu cầu về sự giám sát của chính phủ để đảm bảo rằng các công nghệ AI đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn và đạo đức là rất lớn. Những biện pháp như vậy có thể cải thiện đáng kể lòng tin của công chúng đối với AI và tạo ra sự chấp nhận chung về việc sử dụng nó.
Lòng tin vào AI trong các lĩnh vực khác nhau
Theo một khảo sát của Pew Research, lòng tin vào AI khác nhau rất nhiều giữa các lĩnh vực, với những tác động được nhận thức trong mỗi lĩnh vực.
1. Nơi làm việc
Vai trò của AI trong quy trình tuyển dụng là mối quan tâm lớn đối với nhiều người lao động. Khoảng 70% người Mỹ phản đối việc các công ty sử dụng AI để đưa ra quyết định tuyển dụng cuối cùng. Điều này thường là do lo ngại về thiên kiến và thiếu sự đánh giá của con người. Ngoài ra, 41% người trưởng thành ở Hoa Kỳ từ chối việc sử dụng AI để xem xét hồ sơ xin việc do lo ngại về tính công bằng, minh bạch và khả năng xảy ra lỗi thuật toán.
2. Chăm sóc sức khỏe
Trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, lòng tin của con người đối với AI có sự phân hóa rõ rệt. Ít nhất 60% dân số Hoa Kỳ sẽ cảm thấy không thoải mái nếu nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của họ dựa vào AI để chăm sóc y tế. Sự khó chịu này có thể bắt nguồn từ lo ngại về khả năng đưa ra quyết định y tế của công nghệ và khả năng xảy ra lỗi.
Tuy nhiên, 38% dân số đồng ý rằng AI sẽ cải thiện kết quả sức khỏe của bệnh nhân. Nhóm này nhận ra những lợi ích tiềm năng của AI trong việc nâng cao độ chính xác chẩn đoán và cá nhân hóa kế hoạch điều trị. Họ cũng nhận ra rằng AI có thể cải thiện hiệu quả tổng thể trong việc cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe.
3. Chính phủ
Sáu mươi bảy phần trăm người Mỹ tin rằng chính phủ sẽ không làm đủ để quản lý việc sử dụng AI. Việc thiếu niềm tin vào sự giám sát này là một rào cản lớn đối với lòng tin của công chúng, vì nhiều người lo ngại rằng việc quản lý không đầy đủ có thể dẫn đến lạm dụng, vi phạm quyền riêng tư và các vấn đề đạo đức không được giải quyết.
4. Thực thi pháp luật
Quan điểm của công chúng cho thấy mối lo ngại ngày càng tăng về việc áp dụng các công nghệ AI. Theo nghiên cứu của Ipsos, khoảng 67% công dân Mỹ lo lắng về việc cảnh sát và cơ quan thực thi pháp luật lạm dụng AI. Mối lo ngại này có thể là do khả năng AI bị sử dụng để xâm phạm quyền riêng tư và lo ngại về tác động tổng thể của nó đối với quyền tự do dân sự.
5. Bán lẻ
Trong lĩnh vực bán lẻ, việc đề cập đến AI trong các sản phẩm có tác động đáng chú ý đến lòng tin của người tiêu dùng. Khi những điểm nổi bật của AI được nêu trong phần mô tả sản phẩm, lòng tin về mặt cảm xúc có xu hướng giảm sút. Do đó, người tiêu dùng ít có khả năng đưa ra quyết định mua hàng.
Nhận thức của công chúng về AI sau khi sử dụng
Việc sử dụng AI đã trở thành hiện thực đối với nhiều người Mỹ, với 27% người trưởng thành ở Hoa Kỳ sử dụng AI vài lần mỗi ngày. Một số hình thức sử dụng phổ biến nhất bao gồm trợ lý ảo và tạo hình ảnh, nhưng tạo văn bản và chatbot đứng đầu danh sách. Trong một cuộc khảo sát do YouGov thực hiện, 23% cho biết họ sử dụng AI tổng quát như ChatGPT và 22% cho biết họ sử dụng chatbot thường xuyên.
Mặc dù lo ngại ngày càng tăng về tác động của AI trong tương lai, nhưng cuộc khảo sát tương tự cho thấy 31% người Mỹ tin rằng AI đang giúp cuộc sống của họ dễ dàng hơn. 46% người trưởng thành dưới 45 tuổi cho biết AI cải thiện chất lượng cuộc sống của họ. Tuy nhiên, việc gia tăng sử dụng các công nghệ này cũng làm tăng thêm mối lo ngại.
Trong cuộc khảo sát của Ipsos, cứ ba người thì có một người sử dụng một số biến thể của AI thường xuyên, với 57% dự đoán rằng AI sẽ còn làm được nhiều hơn nữa trong tương lai. Mặc dù thấy các công cụ này dễ sử dụng, nhưng 58% số người được hỏi cảm thấy lo lắng hơn là hào hứng sau khi sử dụng chúng thường xuyên hơn.
Để giành được lòng tin cần có thời gian, phần lớn trong số đó liên quan đến cách tiếp cận mang tính giáo dục và minh bạch từ các công ty cung cấp công cụ AI. Nhiều người sẽ sẵn sàng tin tưởng họ hơn theo thời gian khi AI được tích hợp một cách có trách nhiệm.
Nguồn gốc của sự thiếu tin tưởng vào AI
Một nguồn gốc lớn của sự thiếu tin tưởng vào AI bắt nguồn từ nỗi sợ hãi rằng nó có thể trở nên thông minh hơn con người. Nhiều người Mỹ lo lắng rằng sự tiến bộ của AI có thể dẫn đến sự kết thúc của nhân loại, xuất phát từ ý tưởng cho rằng AI siêu thông minh có thể hành động theo những cách gây bất lợi cho sự tồn tại của con người. Nỗi sợ hãi hiện sinh này là động lực mạnh mẽ cho sự hoài nghi và phản kháng đối với AI.
Một yếu tố chính khác góp phần vào sự thiếu tin tưởng là khả năng AI đưa ra các quyết định phi đạo đức hoặc thiên kiến. Công chúng lo ngại rằng các hệ thống AI có thể củng cố định kiến xã hội, dẫn đến những kết quả không công bằng, đặc biệt là trong chính trị.
Mọi người cũng lo lắng rằng AI sẽ làm giảm yếu tố con người trong các môi trường khác nhau, chẳng hạn như nơi làm việc và dịch vụ khách hàng. Mặt trái vô cảm của các tương tác dựa trên máy móc có thể gây khó chịu. Do đó, nó dẫn đến việc ưa thích sự tham gia của con người hơn, nơi mà sự đồng cảm và thấu hiểu sâu sắc là rất quan trọng.
Trong khi đó, những người khác lại lo ngại hơn về AI và việc thu thập dữ liệu. Gần 60% người tiêu dùng trên toàn thế giới cho rằng AI trong xử lý dữ liệu là một mối đe dọa lớn đối với quyền riêng tư của họ. Khả năng lạm dụng thông tin cá nhân làm dấy lên hồi chuông cảnh báo về giám sát, vi phạm dữ liệu và xói mòn quyền riêng tư.
Bất chấp những lo ngại này, vẫn có những con đường để xây dựng lòng tin vào AI. Mọi người có thể cởi mở hơn với AI khi họ thấy được cam kết bảo vệ quyền riêng tư. Ngoài ra, việc tiếp tục nghiên cứu về tác động xã hội của AI và truyền đạt cởi mở những phát hiện này có thể thu hẹp khoảng cách về lòng tin. Khi công chúng thấy được nỗ lực thực sự trong việc giải quyết những lo ngại này, họ sẽ sẵn sàng tin rằng AI có thể mang lại lợi ích cho thế giới.
Xây dựng một tương lai AI đáng tin cậy
Tạo dựng lòng tin vào AI là một quá trình phức tạp và nhiều mặt. Mặc dù nhiều người công nhận những lợi ích tiềm năng của AI, nhưng nỗi sợ hãi về các vấn đề đạo đức, mất đi sự tương tác giữa con người với con người và các mối đe dọa về quyền riêng tư vẫn còn phổ biến. Việc giải quyết những lo ngại này thông qua thử nghiệm nghiêm ngặt và quy định minh bạch là điều cần thiết. Bằng cách ưu tiên trách nhiệm giải trình và giáo dục công chúng, các thương hiệu công nghệ có thể xây dựng lòng tin và một tương lai mà xã hội coi AI là một công cụ hữu ích.
